Το οικοδόμημα του Ντμίτρι Μεντβέντεφ

Ο Ρώσος πρόεδρος μιλάει συνεχώς για «εκσυγχρονισμό» και «ανάγκη για αλλαγή», χωρίς όμως, ουσιαστικά, να πράττει τίποτα

The Economist

Η λέξη «σταθερότητα» υπήρξε κάποτε το «μότο» στη Ρωσία, προτού υποκατασταθεί από τον «εκσυγχρονισμό». Στην πραγματικότητα, ο παρατηρητής της Ρωσίας δεν θα βρει κανένα από τα δύο. Η αλλαγή ορολογίας, όμως, υποδηλώνει προσδοκία αλλαγής, ενώ τους τελευταίους μήνες ο Ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ μιλάει και γράφει διαρκώς για εκσυγχρονισμό.

Επιλέγοντας να επικεντρωθεί στο θέμα αυτό, ο κ. Μεντβέντεφ αναβιώνει τα φαντάσματα της περεστρόικα της δεκαετίας του 1980. Τον Απρίλιο του 1985, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, από τη θέση του ως νέου γενικού γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος, μίλησε για την αρνητική οικονομική συγκυρία και την ανάγκη ενίσχυσης της επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου, διατηρώντας παράλληλα τη σταθερότητα και την πολιτική συνέχεια. Μερικές φορές, οι ομιλίες του κ. Μεντβέντεφ θυμίζουν ανησυχητικά εκείνες του Γκορμπατσόφ. Η «διάγνωσή» του είναι αμείλικτη: μία πρωτόγονη οικονομία, βασισμένη στα καταναλωτικά αγαθά, ανίκανη να δημιουργήσει ευμάρεια, απουσία μεταρρυθμίσεων και ευρέως διαδεδομένη διαφθορά. Από την άλλη, η εικόνα του Ρώσου προέδρου για το μέλλον διακρίνεται από ενθουσιασμό με μία Ρωσία που επενδύει μαζικά στη νανοτεχνολογία και τα διαστημόπλοια. Το όραμά του για το μέλλον είναι, όμως, ανέφικτο.

Η δολοφονία Μανίτσκι

Μη μπορώντας και μη θέλοντας να χτυπήσει τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος που τον ανέδειξε, ο κ. Μεντβέντεφ αρκείται σε προτάσεις διακοσμητικών μεταρρυθμίσεων, όπως τη μείωση των 11 χρονικών ζωνών της Ρωσίας ή τη δημιουργία «επιχειρηματικών εκκολαπτηρίων» στα πανεπιστήμια. Το χάσμα μεταξύ των δηλώσεων του κ. Μεντβέντεφ και της πραγματικότητας μοιάζει έτσι να διευρύνεται. Η πραγματικότητα αυτή περιλαμβάνει την πρόσφατη δολοφονία ειδικευμένου στο εταιρικό δίκαιο δικηγόρου σε φυλακή της Μόσχας. Ο Σεργκέι Μανίτσκι εργαζόταν για το αμοιβαίο επενδυτικό κεφάλαιο Ermitage Capital, ιδιοκτησίας του Μπιλ Μπράουντερ, που αν και υπήρξε κάποτε πιστός «πουτινικός», απελάθηκε από τη Ρωσία το 2005 ύστερα από διαμάχη που είχε με προσκείμενες στο Κρεμλίνο εταιρείες. Πέρυσι, ο κ. Μπράουντερ παραπονέθηκε ότι συμμορία επίορκων αστυνομικών είχε καταλάβει τις επιχειρήσεις του, χρησιμοποιώντας τις για να υπεξαιρέσει 230 εκατ. δολάρια κρατικών κεφαλαίων.



Οι ρωσικές αρχές απάντησαν καταθέτοντας αγωγή κατά της εταιρείας Ermitage Capital για φοροδιαφυγή, απαιτώντας την καταβολή 17,4 εκατ. δολαρίων σε αποζημιώσεις, προτού συλλάβουν τον Μανίτσκι, που είχε αποκαλύψει συγκεκριμένα στοιχεία για τη συμμορία των αστυνομικών, μέλη της οποίας τον συνέλαβαν. Στη φυλακή, εμφάνισε οξύ νόσημα χωρίς να εξασφαλίσει ιατρική βοήθεια, την οποία οι ανακριτές του υποσχέθηκαν, ζητώντας τη συνεργασία του σε αντάλλαγμα. Στις 16 Νοεμβρίου πέθανε από οξύ πνευμονικό οίδημα.


Διέταξε έρευνα

Ο θάνατος του Μανίτσκι δεν υπήρξε μεμονωμένο περιστατικό. Πολλοί υπόδικοι πεθαίνουν στις ρωσικές φυλακές. Ακόμη κι έτσι, όμως, ο θάνατος ενός δικηγόρου, συνεργάτη δυτικής εταιρείας, κλόνισε την τάξη των νέων Ρώσων επαγγελματιών. Αφού συναντήθηκε με μέλη οργανώσεων υπέρ των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο Ρώσος πρόεδρος διέταξε τη διενέργεια έρευνας γύρω από τις συνθήκες θανάτου του Μανίτσκι, αλλά και για τις συνθήκες κράτησης στα σωφρονιστήρια της χώρας.

Παρά την αξιέπαινη αυτή πρωτοβουλία, ο Ρώσος πρόεδρος δεν πρόκειται να δώσει τέλος στις απαγωγές για λύτρα, τις εφόδους κρατικών υπηρεσιών σε ιδιωτικές επιχειρήσεις και την ενδημική διαφθορά που έχει καταστεί χαρακτηριστικό του ρωσικού οικονομικού συστήματος. Αυτή την εβδομάδα ο διευθυντής της Νέας Οικονομικής Σχολής Σεργκέι Γκούριεφ ανέφερε ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Ρωσία απέτυχε να εκσυγχρονισθεί είναι η ικανότητα της άρχουσας τάξης να πλουτίζει κάτω από τις υπάρχουσες συνθήκες. Ο εκσυγχρονισμός απειλεί τους επιχειρηματίες αυτούς, που θα αντιμετώπιζαν στην περίπτωση αυτή ισχυρούς και ανεξάρτητους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

ΑΕΠ - μισθοί

Παρά τις αισιόδοξες και αποφασιστικές τοποθετήσεις του, ο κ. Μεντβέντεφ δεν είναι ανεξάρτητος πολιτικός άνδρας. Επελέγη από τον κ. Πούτιν για την προσήλωσή του στην πολιτική νομιμότητα, ενώ παρά τα περί του αντιθέτου σενάρια, δεν υπάρχουν σημάδια διαφωνίας μεταξύ των δύο ανδρών. Παρ’ όλα αυτά, οι δηλώσεις του κ. Μεντβέντεφ για εκσυγχρονισμό θα συγκινήσουν πολλούς μορφωμένους Ρώσους, που εκτιμούν ότι η χώρα τους έχει υιοθετήσει εσφαλμένη κατεύθυνση. Οπως έχει άλλωστε επισημάνει και ο ίδιος ο κ. Μεντβέντεφ, «η ανάγκη για αλλαγή έχει καταστεί πασιφανής τους τελευταίους μήνες». Υστερα από μία δεκαετία ανάπτυξης, βασισμένης στα πετρελαϊκά έσοδα, το ΑΕΠ της χώρας θα συρρικνωθεί κατά 8% φέτος, ενώ οι πραγματικοί μισθοί υποχωρούν για πρώτη φορά τα τελευταία δέκα χρόνια.

Το πολιτικό σύστημα της «εποχής Πούτιν» διατηρεί τη συνοχή του χάρη στα κοινά συμφέροντα της τάξης των εισοδηματιών. Αν η τιμή του πετρελαίου παραμείνει σταθερή ή υποχωρήσει, η πολιτική σταθερότητα θα διατηρηθεί μόνο μέσω της κρατικής καταστολής. Η αποσάθρωση των δημοκρατικών θεσμών από το 2000 μέχρι σήμερα, όμως, οδήγησε τη χώρα σε αδιέξοδο, που θυμίζει ανησυχητικά εκείνα της δεκαετίας του 1980, όταν η ΕΣΣΔ αδυνατούσε να ικανοποιήσει τις διογκούμενες προσδοκίες του πληθυσμού, ενώ η οικονομία αντιμετώπιζε το φάσμα της κατάρρευσης. Η σύγχρονη Ρωσία δεν είναι, όμως, Σοβιετική Ενωση, καθώς διαθέτει κραταιό ιδιωτικό τομέα και εγγυημένες πολιτικές ελευθερίες.

Αν, όμως, η τιμή του πετρελαίου δεν αυξηθεί, οι Ρώσοι ηγέτες θα αντιμετωπίσουν το δίλημμα των Σοβιετικών προκατόχων τους: να διατηρηθούν στην εξουσία μέσω καταστολής ή μέσω περαιτέρω φιλελευθεροποίησης. Ο Γκορμπατσόφ επέλεξε τη φιλελευθεροποίηση. Ο κ. Πούτιν δεν πρόκειται να τον ακολουθήσει, αν και αμφίβολο είναι κατά πόσον θα βρει υποστηρικτές στα σχέδιά του για καταστολή.

Προειδοποιήσεις Πούτιν

Εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη παραχώρησε την Πέμπτη ο Ρώσος πρωθυπουργός Βλαντιμίρ Πούτιν, απαντώντας σε ερωτήσεις ακροατών ραδιοφώνου, κατά τη διάρκεια της ετήσιας «συνομιλίας του με τον λαό»: «Κάναμε πολλά για να τσακίσουμε τη ραχοκοκαλιά της τρομοκρατίας, αλλά η απειλή δεν έχει αφανισθεί ακόμη. Είναι αδύνατο να προλάβουμε τέτοιες επιθέσεις, όπως αυτή της περασμένης εβδομάδας, κατά των μεταφορικών υποδομών της χώρας μας».

Σε ερώτηση αν σκοπεύει να αποσυρθεί από την πολιτική, ο Ρώσος πρόεδρος είπε ότι τέτοιο ενδεχόμενο δεν υπάρχει. Στο ζήτημα της οικονομικής κρίσης, ο κ. Πούτιν εμφανίσθηκε συγκρατημένα αισιόδοξος, τονίζοντας ότι η χώρα δεν βρίσκεται πια στο απόγειο της κρίσης, παρά τον χρόνο και τα κεφάλαια που απαιτούνται για την οριστική έξοδο από αυτήν. Κλείνοντας, ο Ρώσος πρωθυπουργός καταφέρθηκε με σκληρές εκφράσεις εναντίον των νεόπλουτων συμπατριωτών του, λέγοντας ότι οι άνθρωποι αυτοί αδυνατούν να διαχειρισθούν τον πλούτο τους χωρίς να επιδεικνύονται διαρκώς με τον πλέον κακόγουστο τρόπο.

geopolitics-gr